Limfą nazywamy płyn tkankowy znajdujący się w naczyniach limfatycznych(chłonnych), którego właściwości fizyczne jest zbliżone do osocza.

Skład limfy zależy od funkcji i stanu narządu, z którego jest odprowadzana. Różni się on od osocza. Białko w minimalnym tylko stopniu jest produkowane miejscowo, prawie całe pochodzi z naczyń włosowatych krwionośnych. Ponieważ przesączanie białek przez ścianę naczyń zależy od stopnia ich przepuszczalności, dlatego jego stężenie w limfie jest niższe niż w osoczu.

W związku z funkcją limfy i układu limfatycznego, procentowa ilość cytokin i chemokin jest inna niż w osoczu i zależna od aktywności procesów immunologicznych.

Istotnym elementem chłonki są komórki układu odpornościowego. W limfie stwierdza się więcej limfocytów T (w szczególności aktywowanych), mniej zaś limfocytów B niż w osoczu, zawiera ona również komórki Langerhansa i makrofagi.

Pozostałe składniki limfy, jak jony mikroelementów (np.Na,K), składniki mineralne(np.Ca,P), tłuszcze, występują w podobnym stężeniu jak w osoczu. Wyjątek stanowi tzw. mlecz (chylus). Jest to chłonka odprowadzana z jelit po posiłku, zawierająca chylomikrony - zemulgowane tłuszcze, stając się elementem procesu wchłaniania lipidów z przewodu pokarmowego, które nadają jej charakterystyczne żółtawobiałe zabarwienie.

Powstawanie limfy jest ściśle związane z funkcjonowaniem włośniczek krwionośnych.

Krążenie przesączu między naczyniami włosowatymi a przestrzenią tkankową jest związane z dwoma składowymi:

1. ciśnieniem mechanicznym,

2. ciśnieniem onkotycznym.

W części tętniczej kapilar krwionośnych efektywne ciśnienie ultrafiltrujące, będące różnicą między ciśnieniem mechanicznym w naczyniach a ciśnieniem płynu przesiękowego, przewyższa ciśnienie onkotyczne osocza, w związku z czym dochodzi do ultrafiltracji i powstawania płynu przesiękowego (tzw. ultrafiltratu brutto).

W części żylnej kapilar krwionośnych spada ciśnienie mechaniczne (a tym samym efektywne ciśnienie ultrafiltrujące), aż w pewnym momencie zaczyna przeważać tzw. efektywne ciśnienie resorbujące, stanowiące różnicę między ciśnieniem onkotycznym osocza a ciśnieniem onkotycznym płynu przesiękowego, co powoduje przechodzenie tego płynu do naczyń włosowatych krwionośnych.

W ten sposób resorbowane jest 90% ultrafiltratu. Pozostałe 10% (tzw. ultrafiltrat netto) jest odprowadzane drogami limfatycznymi. Ponieważ ciśnienie onkotyczne osocza jest wyższe niż ciśnienie onkotyczne płynu przesiękowego, transport białek odbywa się zawsze w jedną stronę, z naczyń krwionośnych do przestrzeni tkankowej.

W odróżnieniu od układu krwionośnego, który jest układem zamkniętym, naczynia chłonne stanowią układ półzamknięty. Rozpoczyna się on ślepo zakończoną kapilarą limfatyczną, a kończy się, uchodząc bezpośrednio do układu żylnego. Ściana kapilary chłonnej ma specyficzną budowę i różni się znacznie od ściany kapilary krwionośnej. Zbudowana jest z jednej warstwy komórek śródbłonka, nachodzących na siebie dachówkowato, tworząc w miejscu nakładania uwypuklenia, zwane niekiedy płatkami. Nie ma tu typowej błony podstawnej, jedynie luźno rozmieszczone włókna kolagenowe. Do płatków są przyczepione włókna elastyczne, zwane włóknami kratkowatymi. Drugi ich koniec jest związany z sąsiednimi strukturami: omięsną, naczyniem krwionośnym, elementami skóry.

Wraz ze wzrostem ilości płynu tkankowego tkanki rozciągają się i napinają włókna kratkowate. Włókna te pociągają płatki, a szczeliny między komórkami zamieniają się w szeroko otwarte kanały zwane zaworami wpustowymi. Przez nie płyn tkankowy wraz z białkami i komórkami migrującymi wpływa do początkowych naczyń chłonnych i tworzy limfę. Ruch płynu odbywa się dzięki wyższemu ciśnieniu płynu tkankowego niż chłonki. Jest to tzw. faza wypełniania, która kończy się, gdy ciśnienie limfy zacznie przewyższać ciśnienie płynu tkankowego .

W trakcie spadku ilości i ciśnienia płynu tkankowego sąsiednie tkanki ulegają rozluźnieniu, a włókna kratkowate wracają do pierwotnej długości i zamykają zawory wpustowe. Wysokie ciśnienie limfy powoduje, że niewielka jej część powraca do płynu tkankowego, ale zawarte w niej białka pozostają w kapilarze włośniczkowej. Ciśnienie to, wraz z innymi czynnikami, jak np. skurcz mięśni czy ruch w stawach, powoduje przesunięcie limfy do dalszej części opróżnionych wcześniej naczyń chłonnych. Na tym kończy się tzw. faza opróżniania .

Dr n.med. Robert Janusz Jonak